Dzień świętej Barbary, 4 grudnia, jest szczególnym świętem w polskim kalendarzu. Mieszkańcy Kielc od zarania dziejów czcili tę patronkę górników, bo warto wiedzieć, że w odległej przeszłości było ono miasteczkiem górniczym. Dowodem na jej kult jest figura świętej Barbary wykuta z bryły galeny, wydobywanej kiedyś na Karczówce, znajdująca się w tamtejszym klasztorze.
– Z figurą świętej Barbary łączy się legenda górnicza o Hilarym Mali, który wiedziony górniczą pasją, wydobył z ziemi ogromną bryłę galeny. Treść tej legendy do dziś dnia jest wykuta w klasztorze na Karczówce – mówi Aleksandra Imosa, przewodniczka po Parku Etnograficznym w Tokarni.
Święta Barbara, chociaż jej życie jest osnute legendami, uważana jest za patronkę tych, którzy wykonują zawody zagrażające życiu.
– To patronka górników, hutników, ale i żeglarzy, którzy ufają, że jeśli w niebezpieczeństwie zwrócą się do świętej Barbary, mają szansę odejść z tego świata pojednani z Bogiem. Święta Barbara była i nadal jest przez górników wzywana w momentach najtrudniejszych, zagrażających życiu – mówi przewodniczka.
Niewiele osób wie, że o studentkach Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, założonej przez Stanisława Staszica mówi się „Basie” lub „Baśki, bo święta Barbara jest patronką tej uczelni, a jej figura strzeże jej bram.
Posąg świętej Barbary na kieleckiej Karczówce pięknie lśni grafitowym połyskiem i 4 grudnia otaczany jest szczególną czcią.
– Z pewnością święta Barbara wysłuchała wielu modlitw górników, którzy pracowali w Górach Świętokrzyskich i tu wydobywali kruszce – rudę ołowiu, miedź, a także górników pracujących w okolicznych kopalniach wapienia czy cementowniach. Wszyscy świętokrzyscy górnicy modlili i nadal modlą się do świętej Barbary – mówi Aleksandra Imosa.
Dzień świętej Barbary jest związany z przysłowiami, wróżbami i zwyczajami ludowymi.
– Na przykład zerwane 4 grudnia gałązki wiśni lub forsycji, wstawione do wody, pokrywają się kwiatami na Boże Narodzenie. W tradycji ludowej traktowano je jako gałązki życia, przypominające o ciągle na nowo budzącej się przyrodzie, a z wyglądu kwiatów wróżono obfitość przyszłych plonów. Dziewczęta na gałązkach wiśni wieszały karteczki z imionami chłopców, by poznać przyszłego męża – przypomina Aleksandra Imosa.
Z tym dniem dziewicy i męczennicy Barbary związane są też liczne przepowiednie pogody na Wigilię, święta Bożego Narodzenia, a nawet cały rok:
Kiedy na świętą Barbarę błoto, będzie zima jak złoto
Barbara po wodzie – święta po lodzie.
Barbara święta o górnikach pamięta
Barbara mrozi – Mikołaj lód zwozi
Jeśli w świętą Barbarę gęś po stawie chodzi, to w Boże Narodzenie pływać się po nim jej godzi.
