Rośliny bobowate należą do najcenniejszych roślin rolniczych. Posiadają wiele zalet, dostarczają wartościowej żywności, paszy dla zwierząt i podnoszą żyzność gleby.
Rośliny bobowate dostarczają wartościowej żywności o korzystnym wpływie na zdrowie człowieka. Zawierają wartościowe białko, tłuszcze, makro- i mikroelementy oraz witaminy, szczególnie z grupy B. W diecie człowieka wykorzystuje się głównie fasolę, bób, groch, soję, ciecierzycę i soczewicę.
Także w żywieniu zwierząt rośliny bobowate odgrywają znaczącą rolę. Zawierają one wartościowe białko o dużym udziale aminokwasów egzogennych, lizyny, metioniny, a także makro-, mikroelementów i witamin. W hodowli i chowie zwierząt z grupy bobowatych grubonasiennych wykorzystuje się soję, groch, bobik oraz łubin – wąskolistny, żółty i biały, a z grupy roślin bobowatych drobnonasiennych – lucernę i koniczynę, które mogą być uprawiane w zasiewach jednogatunkowych oraz mieszankach łąkowych i pastwiskowych. Niektóre rośliny bobowate (szczególnie groch, rzadziej łubiny) można uprawiać w mieszankach ze zbożami na nasiona i kiszonkę.
Rośliny bobowate mają bardzo duże znaczenie dla utrzymania i poprawy żyzności gleby oraz zwiększenia ilości substancji organicznej. Wykorzystywane są w mieszankach poplonowych, a czasem jako nawozy zielone. Powinny stanowić podstawowy element płodozmianów. Dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi bobowate mogą związać azot atmosferyczny, z którego później korzystają rośliny następcze (średnio od 60 do 90 kg azotu na hektar).
Obecnie w żywieniu zwierząt najczęściej wykorzystuje się soję GMO. Odejście od produkcji pasz GMO jest przewidziane w ciągu kilku najbliższych lat. Dodatkowo soja podrożała rynkach światowych, a zastąpienie jej krajowym białkiem paszowym jest jednym z priorytetów Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Polska importuje około 2,2 mln ton śruty sojowej rocznie.
Polskie i zagraniczne firmy nasienne oferują rolnikom szeroką ofertę odmian roślin bobowatych, szczególnie grochu i soi. Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej prowadzi badania z roślinami bobowatymi w ramach Inicjatywy Białkowej. Najlepiej plonujące odmiany rekomendowane są na listy zalecanych odmian. Instytuty naukowe (Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, Instytut Genetyki Roślin PAN w Poznaniu, UP w Poznaniu oraz Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach) prowadziły program wieloletni rozwoju uprawy i wykorzystania roślin białkowych.
Na podstawie badań COBORU z lat 2019-2021, średnia ilość białka, jaką można uzyskać z produkcji bobowatych grubonasiennych wynosi:
- bobik niskotaninowy odm. Albus – 39,2 dt/ha – 1001 kg/ha;
- bobik wysokotaninowy odm. Capri – 44,4dt/ha – 1108 kg/ha;
- grochy ogólnoużytkowe biało kwitnące odm. Mandaryn – 41 dt/ha – 856 kg/ha;
- łubin wąskolistny odm. Agat – 24,5 dt/ha – 633 kg/ha;
- łubin żółty odm. Puma – 16,7 dt/ha – 599 kg/ha;
- soja późna odm. Adelfa – 36 dt/ha – 1132 kg/ha.
W ramach systemu dopłat przewidziane są dopłaty do uprawy wybranych gatunków roślin bobowatych grubonasiennych, są również dopłaty do nasion kwalifikowanych.
Przedstawione informacje oraz wyniki doświadczeń powinny pomóc rolnikom w zwiększeniu powierzchni zasiewów tej grupy roślin.
Krzysztof Domagała
Literatura:
- Wyniki doświadczeń odmianowych. Soja i rośliny bobowate grubonasienne 2019-2021. COBORU Słupia Wielka 2022
- Uprawa roślin bobowatych grubonasiennych. Broszura CDR Brwinów 2019
- iung.pl
- ifr-pan.edu.pl/dzialalnosc-naukowa/projekty/97-zwiekszenie-wykorzystania-krajowego-bialka-paszowego-dla-produkcji-wysokiej-jakosci-produktow-zwierzecych-w-warunkach-zrownowazonego-rozwoju
- legumehub.eu
