W Świętokrzyskiem zmniejsza się liczba ludności, a społeczeństwo starzeje się. Zmiany demograficzne zachodzą jednak inaczej na świętokrzyskich wsiach niż w miastach naszego regionu. Czym różnią się w statystkach nasze miasta i wsie?
Jak pokazał Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2021 roku, w ciągu ostatniej dekady szybciej starzeli się mieszkańcy miast niż wsi. Na obszarach wiejskich notowano wyższy odsetek dzieci i młodzieży do 17 roku życia, a mniejszy osób w wieku emerytalnym. Ludność w wieku produkcyjnym zamieszkująca wsie była w mniejszym stopniu obciążona osobami w wieku nieprodukcyjnym, czyli emerytami, a mieszkańcy wsi częściej pozostawali w związkach małżeńskich i rzadziej się rozwodzili.
Wnioski płynące z analizy wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 roku przedstawiła doktor habilitowana Agnieszka Piotrowska-Piątek, ekspert Urzędu Statystycznego w Kielcach.
Z danych spisowych można wyczytać wiele ciekawych informacji i porównać na ich podstawie obraz świętokrzyskich wsi i miast. Aktualizacja jednych danych nie dziwi statystyków, jednak niektóre liczby są zaskakujące.
– Wstępne wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 roku wykazały ubytek liczby ludności kraju i większości województw oraz zmianę struktury ludności według ekonomicznych grup wieku. W Świętokrzyskiem te procesy te przebiegały z większym natężeniem niż średnio w kraju. Zmniejszanie się liczby ludności oraz zmiana jej struktury kształtowały się inaczej na wsiach i w miastach – mówi nasz ekspert.
Wieś kontra miasto
Według danych ze Spisu, 31 marca 2021 roku ludność województwa świętokrzyskiego liczyła 1 196 600 osób, to jest o 84 100 osób mniej niż w 2011 roku. Odnotowana w naszym województwie strata była na poziomie 6,6 proc. i okazała się największą w kraju.
Zmniejszenie się liczby ludności w naszym województwie dotyczyło tak miast, jak i obszarów wiejskich, przy czym jego skala na wsi była mniejsza – 6,4 proc., podczas gdy w miastach – 6,7 proc.
Liczby pokazały, że Świętokrzyskie jest jednym z czterech województw z przewagą ludności mieszkającej na terenach wiejskich. Mieszkańcy wsi stanowią u nas 55 proc. ogółu populacji województwa.
Z danych ze Spisu można także wyczytać, że na przestrzeni ostatniej dekady nie zmieniły się zasadniczo w Świętokrzyskiem proporcje ludności według płci.
– W dalszym ciągu przeważały kobiety, których udział w populacji województwa ogółem wyniósł 51,3 proc. Widać to w miastach, gdzie kobiety stanowiły 52,8 proc., podczas gdy na terenach wiejskich występowała równowaga płci – kobiety stanowiły 50,1 proc. – mówi Agnieszka Piotrowska-Piątek.
Narodowy Spis Powszechny potwierdził też, że w województwie świętokrzyskim maleje udział ludności w wieku przedprodukcyjnym – to jest w wieku 0-17 lat i produkcyjnym – mężczyźni w wieku 18-64 lata i kobiety w wieku 18-59 lat, za to rośnie udział osób w wieku poprodukcyjnym – mężczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety w wieku 60 lat i więcej.
Na przestrzeni ostatnich 10 lat liczba osób w wieku przedprodukcyjnym zmniejszyła się o 12,3 proc. do 203 700 osób, a liczebność osób w wieku produkcyjnym zmalała o 14,3 proc. do 697 400 osób. Znacząco wzrosła liczba osób w wieku poprodukcyjnym – o 26,1 proc. do 295 500 osób.
– Porównując ludność w miastach i na wsi pod względem ekonomicznych grup wieku, widać, że społeczeństwo na wsi jest młodsze niż w mieście. W 2021 roku udział osób w wieku 0-17 lat w ogóle ludności wsi wyniósł 18,4 proc. i był o 3 punkty procentowe większy niż w mieście. Z kolei ludność w wieku poprodukcyjnym na wsi stanowiła 22,1 proc., to jest o 5,8 punktu procentowego mniej niż w miastach, natomiast odsetek osób w wieku produkcyjnym na wsi był wyższy niż w miastach o 2,7 punktu procentowego i wyniósł 59,5 proc. – mówi ekspert.
Efekt tych przemian odbija się na współczynniku obciążenia demograficznego, który mówi o liczbie osób w wieku nieprodukcyjnym (przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym razem) w stosunku do liczby osób w wieku produkcyjnym.
Jak informuje doktor habilitowana Agnieszka Piotrowska-Piątek, w 2021 roku, w województwie świętokrzyskim na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadały 72 osoby w wieku nieprodukcyjnym, a w 2011 było ich tylko 57. Za wzrost ogólnego obciążenia demograficznego odpowiada zmiana proporcji między grupą osób w wieku poprodukcyjnym i produkcyjnym. W 2021 roku na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadały 42 osoby w wieku poprodukcyjnym, natomiast w 2011 było to 29 osób.
W miastach na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 76 osób w wieku nieprodukcyjnym, podczas gdy dziesięć lat wcześniej było ich 54. Na wsiach obciążenie osobami w wieku nieprodukcyjnym wzrosło w mniejszym stopniu – z 61 osób w 2011 roku do 68 osób w roku 2021.
Za niekorzystne zmiany odpowiada wzrost obciążenia osób w wieku produkcyjnym osobami w wieku emerytalnym – w miastach odnotowano wzrost tego współczynnika z 29 osób do 49, a na wsi z 29 osób do 37. Zmiana relacji osób w wieku przedprodukcyjnym do osób w wieku produkcyjnym nie była decydująca. Obciążenie osób w wieku produkcyjnym osobami w wieku przedprodukcyjnym wzrosło w miastach z 25 do 27 osób, a na terenach wiejskich nieznacznie się obniżyło z 32 do 31 osób.
Ile kawalerów, panien, małżeństw i rozwodów
Wyniki Spisu pokazały także zmiany, jakie zaszły w ciągu ostatniej dekady w stanie cywilnym ludności na wsiach i w miastach.
Najbardziej liczną grupę wśród osób w wieku 15 lat i więcej nadal stanowiły osoby pozostające w związkach małżeńskich – 55,8 proc. populacji województwa świętokrzyskiego (w 2011 roku było ich 57,2 proc.). Udział kawalerów i panien nie uległ istotnej zmianie i wyniósł 27,5 proc. (27,7 proc. w 2011 roku). Wdowy i wdowcy stanowią 9,6 proc. (10,5 proc. w 2011 roku.) oraz osoby rozwiedzione, których udział wzrósł na przestrzeni dziesięciolecia z 4 proc. do 6,8 proc.
– Odsetek kawalerów i panien na wsi był większy niż w miastach – 28,1 proc. wobec 26,8 proc. Mieszkańcy wsi częściej niż mieszkańcy miast pozostawali w związku małżeńskim – 57,3 proc. wobec 53,9 proc. Odsetek osób owdowiałych na wsi i w miastach był zbliżony – odpowiednio 9,7 proc. i 9,6 proc. Natomiast udział osób rozwiedzionych w miastach był ponad dwukrotnie wyższy niż wśród mieszkańców wsi (9,3 proc. wobec 4,6 proc).
