Tradycją świąt Bożego Narodzenia jest choinka – zielone drzewko, bez którego od kilku wieków trudno wyobrazić sobie świąteczny nastrój. Jak jest historia bożonarodzeniowego drzewka i jak ozdobić ją zgodnie z tradycją?
Doktor Alicja Trukszyn, kulturoznawca, etnolog, folklorystka i wielka orędowniczka i propagatorka historii i obrzędowości ziemi świętokrzyskiej przypomina o początkach tradycji choinki i jej znaczeniu w domach.
– Tradycja bożonarodzeniowej choinki narodziła się w 1521 roku w Alzacji, na francusko-niemieckim pograniczu. Początkowo wstawiano drzewka do domów i ozdabiano je bibułką, jabłkami i orzechami. Wielkim zwolennikiem tego zwyczaju był Marcin Luter, który zalecał spędzanie świąt w domowym zaciszu. Choinki szybko stały się popularne w protestanckich Niemczech. Nieco później obyczaj ten przejął Kościół katolicki, rozpowszechniając go w krajach Europy Północnej i Środkowej – opowiada Alicja Trukszyn.
Na dwór królewski choinki trafiły dwieście lat później dzięki polskiej królowej Marii Leszczyńskiej. Została ona żoną króla Francji Ludwika XV i pierwsza udekorowała choinkami pałac w Wersalu. Zwyczaj ten przywiozła właśnie z Alzacji. W innych regionach Europy zwyczaj przystrajania choinek stał się popularny na przełomie XVIII i XIX wieku.
– W Polsce pierwsze choinki pojawiły się na terenach zaborów pruskiego i austriackiego. Do Polski tradycja przywędrowała z Niemiec. Początkowo zwyczaj był popularny jedynie w miastach. Na wsi długo dominowała ludowa ozdoba, tak zwana podłaźniczka. Była to ucięta gałąź sosny, świerku lub jodły wieszana pod sufitem. Na niej również wieszano dekoracje, które potem przeniesiono właśnie na choinkę. Symbolika ozdób choinkowych, jak i samego drzewka, ma swe korzenie w tradycji ludowej, częściowo wyrosłej też na gruncie biblijnym – mówi Alicja Trukszyn.
Jak powinno się dekorować choinkę?
– Najlepiej zgodnie z tradycją, ponieważ liczy się symbolika ozdób – wyjaśnia etnolog.
- Gwiazda na szczycie drzewka symbolizuje gwiazdę betlejemską, która wiodła Trzech Króli, ma pomagać w powrotach do domu z dalekich stron.
- Oświetlenie choinki broni przed ciemnościami i złem.
- Jabłka zawieszane na gałązkach symbolizowały biblijne jabłko, którym kuszeni byli Adam i Ewa. Mają zapewnić zdrowie i urodę.
- Orzechy zawijane w sreberka przynoszą dobrobyt i siłę.
- Łańcuchy wzmacniają rodzinne więzi.
- Dzwoneczki oznaczają dobre nowiny i radosne wydarzenia.
- Anioły na choince mają opiekować się domem.
- Jemioła – ten symbol przybył do nas z Anglii. Pod jemiołą całują się zakochani oraz skłócone ze sobą osoby. Pęk jemioły należy trzymać w domu do następnych świąt.
Tak ustrojona choinka powinna stać w domu do Trzech Króli, czyli 6 stycznia.
