Podstawową przyczyną zanieczyszczenia gleb na terenach rolniczych są pyły, zwłaszcza metalonośne, oraz gazy przemysłowe i komunalne. Stopień zanieczyszczenia gleb i roślin pierwiastkami metali ciężkich i siarką zależy od wielu czynników, między innymi od usytuowania i odległości od źródeł emisji.
Znajomość stopnia zanieczyszczenia obszarów rolniczych tymi pierwiastkami pozwala podejmować działania zmierzające do zmniejszenia zawartości pierwiastków śladowych w roślinach uprawnych.
To, jak metale ciężkie i siarka wpływają na glebę, zależy od naturalnych właściwości gleb oraz warunków klimatycznych, biologicznych oraz związanych z działalnością człowieka.
– Jednym z głównych czynników glebowych, decydujących o ruchliwości metali ciężkich, jest odczyn pH. Prawie wszystkie metale są bardziej ruchliwe i łatwiej pobierane przez rośliny z gleb kwaśnych. Na ogół intensywność pobierania metali ciężkich przez rośliny maleje w miarę wzrostu wartości pH gleb (do około 6,5–7,5) – mówi Katarzyna Sowa-Cichecka, dyrektor Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Kielcach.
Wszystkie gleby zawierają pewne ilości pierwiastków śladowych. Do tej grupy zaliczane są przede wszystkim: kadm, ołów, chrom, nikiel, miedź, cynk i mangan. Zawartości tych metali w glebach zależą od: rodzaju skały macierzystej, z której wykształciła się gleba, zanieczyszczenia zewnętrznego spowodowanego przez przemysł, energetyki, działalności komunalnej, motoryzacji i i utylizacji rolniczej odpadów przemysłowych i komunalnych oraz stosowania różnorodnych agrochemikaliów zawierających pierwiastki śladowe.
Bardzo istotne jest chemiczne zanieczyszczenie gleby, a w szczególności zanieczyszczenie metalami ciężkimi i siarką. – Degradacja chemiczna gleby występuje głównie:
- na terenach i w otoczeniu dużych zakładów przemysłowych, w tym głównie przemysłu chemicznego
- w aglomeracjach miejsko-przemysłowych
- na terenach składowania odpadów przemysłowych i komunalnych
- wzdłuż dróg o bardzo dużym natężeniu transportu kołowego
- na terenach górnictwa surowców mineralnych
- nieodpowiednie stosowanie chemicznych środków do produkcji rolnej
Gleba ze wszystkich elementów środowiska, najdłużej opiera się presji czynników degradujących, jednak jej zanieczyszczenie z reguły jest trwałe i nie należy oczekiwać szybkiego jej oczyszczenia.
