Ma zastosowanie w medycynie, kosmetyce oraz gastronomii i ogrodnictwie. Nagietek lekarski – mało wymagająca roślina – coraz częściej rośnie w na plantacjach. Za płatki, koszyczki czy nasiona tej rośliny można otrzymać dobrą cenę. Jak założyć i prowadzić uprawę?
Od setek lat nagietek lekarski stosowany jest w leczeniu. Najstarsze informacje o jego działaniu na zdrowie pochodzą z XII wieku. Prawdopodobnie pochodzi z Iranu lub z obszarów śródziemnomorskich. Ta pospolita roślina uprawiana jest na świecie i w Polsce. Można go spotkać w ogrodach jako roślinę ozdobną, ale coraz częściej zakładane są plantacje nagietka.
Dlaczego nagietek zyskuje na popularności wśród rolników? Ponieważ nie wymaga gleby zasobnej w składniki pokarmowe, najlepiej rośnie na glebach lekkich próchnicznych, piaszczystych, nasłonecznionych o pH od 4,5 do 8,3. Na żyźniejszych ziemiach plonuje jednak lepiej. Nagietkiem lekarskim można obsiać nawet niewielkie areały, które często nie nadają się dla bardziej wymagających roślin, a uzyskane plony z powodzeniem można korzystnie sprzedać.
Nagietek to roślina jednoroczna z rodziny astrowatych. Osiąga wysokość od 50 do 60 cm. Ma duże jajowate liście ułożone na mocnej łodydze. Korzeń palowy, mocno rozgałęziony, pozwala roślinie na docieranie do głębszych warstw gleby, co chroni ją przed suszą. Roślina pokryta jest gruczołkami wydzielniczymi, które powodują, że w dotyku jest lepka i wydziela charakterystyczny balsamiczny zapach. W zależności od odmiany koszyczki kwiatów różnią się wielkością i kolorem. W Polsce nagietek zakwita na przełomie maja i czerwca, i kwitnie do końca września, a nawet do końca października. Owocem są kolczaste niełupki nieregularnego kształtu, które dojrzewają od sierpnia do listopada. Nagietek lekarski należy do roślin miododajnych.
Zastosowanie
Jako roślina ozdobna nagietek jest uprawiany w ogrodach, łatwo sam się rozsiewa. Wśród odmian ozdobnych są rośliny wysokie i karłowate w kolorach od żółtego do pomarańczowego.
Jako roślina lecznicza w medycynie ludowej nagietek stosowano jako środek przeciwbólowy, obecnie jest częstym składnikiem leków homeopatycznych. Ma działanie regenerujące, gojące, przeciwzapalne, bakteriobójcze i grzybobójcze. Poprawia prawidłową odbudowę uszkodzonej skóry. Pomaga przy leczeniu stanów zapalnych spojówek i przemęczeniu oczu.
Jako roślina kosmetyczna bywa stosowany w kremach gojących dłonie po oparzeniach lub przemrożeniach. Jest też składnikiem maseczek, mleczek, kremów, past, szamponów i olejków przeznaczonych do cery suchej, łuszczącej się i skłonnej do infekcji oraz pękania.
Jako roślina jadalna był w przeszłości (liście) wykorzystywany jako warzywo ze względu na bogactwo w witamin A, C i minerały. Świeże płatki nagietka są siekane i dodawane do sałatek. Suszone płatki mogą być używane jako przyprawa do zup i ciast. Jest substytutem szafranu, używanym do doprawiania i barwienia ryżu i innych potraw. Jadalny, żółty barwnik otrzymywany z kwiatów brzeżnych stosowany jest także w przemyśle spożywczym do barwienia margaryn czy żółtych serów.
Jak założyć plantację?
Glebę pod zasiew nasion nagietka należy przygotować już jesienią – wykonać wtedy trzeba głęboką orkę i pozostawić grunt na zimę. Wiosną, przed przystąpieniem do siewów, trzeba wyrównać grunt oraz przeprowadzić wałowanie. Przed założeniem plantacji należy zwrócić uwagę na jakość surowca do siewu, ponieważ do pozyskiwania części rośliny do celów leczniczych używane powinny być nasiona wyłącznie odmian o pomarańczowych kwiatach. Tylko taki kolor surowca pozwala na otrzymanie wysokiej ceny. Nasiona na plantacji wysiewa się bezpośrednio do gruntu pod koniec marca lub na początku kwietnia.
Siew nasion
Nasiona wysiewa się w rzędach co 30-40 cm i głębokości 2-3 cm. Na 1 ha wysiewa się od 5 do 7 kg nasion. Gdy rośliny wzejdą, należy przerywać zbyt gęsto rosnące siewki, zostawiając je co 15-20 cm, wykonać należy też pierwsze plewienie. Jeśli ziemia jest twarda, trzeba ją wzruszyć w międzyrzędziach.
Nagietki zakwitają po 12 tygodniach. Wtedy należy usunąć rośliny o kwiatach żółtych i niewypełnionych koszyczkami.
Zbiór
Surowcem leczniczym pozyskiwanym z nagietka są suszone koszyczki z płatkami lub same płatki i nasiona. Surowiec najwyższej jakości powinien mieć intensywny pomarańczowy kolor. Do celów leczniczych zbiera się koszyczki kwiatowe w pełni kwitnienia. Kwiatostany można suszyć na suchych strychach, w garażach lub w stodołach w temperaturze od 30 do 40 °C.
Zbiór kwiatów przeprowadza się co 4-5 dni. Po zakończeniu pierwszej fazy zbioru rośliny trzeba przyciąć do wysokości kilku centymetrów. Spowoduje to przyspieszenie odrastania roślin i kolejne kwitnienie. Zbiór kwiatostanów można wykonywać od czerwca do września, a nawet jeszcze w październiku.
Plonowanie
Z jednego ha plantacji zbiera się koszyczków kwiatowych około 1,5-2,0 t, a płatków 0,7-1,0 t. Plon zależy od prawidłowo przeprowadzanych zbiorów i pielęgnacji uprawy.
Ciekawe
Kwiaty nagietka mogą służyć jako barometr do prognozowania pogody. Jeżeli przed godziną 9 płatki kwiatu są rozchylone i ułożone równolegle do ziemi, znaczy to, że w nie należy spodziewać się opadów deszczu.
Nagietki posadzone przy pomidorach chronią je przed szkodnikami.
Dodawanie płatków nagietka do paszy dla kur powoduje, że żółtka jajek są ciemnożółte.
