Środki ochrony roślin stanowią grupę preparatów opartą na substancjach, które mogą niekorzystnie wpływać na środowisko i zdrowie człowieka. W praktyce większość fungicydów jest nadużywana powodując nagromadzenie się szkodliwych substancji w glebie. W związku z powyższym dąży się do ograniczenia stosowania pestycydów wykorzystując na szerszą skalę metody alternatywne.
Duże nadzieje pokłada się w metodach biologicznych, ponieważ są przyjazne dla środowiska i nie obserwuje się wystąpienia oporności roślin po zastosowaniu biopreparatów. Tym samym trwają intensywne badania nad możliwością wykorzystania kompostów, ponieważ wykazano, że mogą one w znacznym stopniu redukować rozwój chorób.
Aktywność kompostów związana jest z mikroorganizmami, które je zasiedlają (Enterobacter spp., Pseudomonas spp., Trichoderma spp., Penicilium spp., Bacillus spp., Flavobacterium balustinum, Gliocladium viriens, Streptomyces spp.). W wyniku m.in. pasożytnictwa, współzawodnictwa, np. o pokarm, obecność tlenu, mogą całkowicie zahamować rozwój patogenów i ograniczyć rozwój chorób.
Czynnikiem, który ma ogromny wpływ na aktywność biologiczną kompostów jest jego skład chemiczny. Wykazano, że komposty np. z kory drzew charakteryzujące się wysokim stosunkiem C/N, zasiedlone przez odpowiednią mikroflorę, mogą ograniczać rozwój chorób fuzaryjnych.
Badania wykazały również, że aktywność biologiczna zależy od stopnia dojrzałości kompostów i rozkładu materii organicznej. W świeżej masie kompostowej nie dochodzi do uruchomienia mechanizmów biokontroli, ponieważ jest ona bogatym źródłem składników odżywczych zarówno dla mikroorganizmów pożytecznych jak i patogenów, co może wpływać na rozwój infekcji. Ograniczenia rozwoju chorób nie będzie w sytuacji, kiedy materia organiczna będzie nadmiernie rozłożona, ponieważ zawarte w niej związki humusowe i składniki mineralne nie będą utrzymywać aktywności biologicznej mikroorganizmów antagonistycznych.
Duże nadzieje pokłada się w inokulacji kompostów czynnikami biokontroli. W przeprowadzonych badaniach wykazano, że zaszczepienie kompostu odpowiednimi mikroorganizmami może w znacznym stopniu wpływać na aktywność biologiczną. Należy przy tym pamiętać, że inokulacja musi być przeprowadzona w odpowiednim momencie kompostowania tj. po fazie termofilnej, ponieważ w trakcie fazy intensywnego kompostowania wysoka temperatura poza ograniczeniem aktywności niepożądanych fitopatogenów może powodować zahamowanie wzrostu pożytecznych mikroorganizmów.
Reasumując, komposty mogą być z powodzeniem wykorzystywane jako alternatywa dla środków ochrony roślin, ale muszą posiadać odpowiednie cechy. Komposty dobrej jakości poza ochroną roślin będą wpływać na poprawę kondycji i strukturę gleby, zatrzymywać składniki odżywcze, wodę oraz wpływać na zwiększenie ilości materii organicznej.
Florentyna Bara
