Czerwona i biała – na łąkach i polach, a także na miejskich trawnikach spotkać można koniczynę, niepozorną roślinę, która nie tylko nadaje się na paszę dla zwierząt gospodarskich, ale także wspomaga ludzkie zdrowie. To ostatnie tygodnie, aby zebrać te dary natury.
Gatunków koniczyny rosnących w Polsce jest przynajmniej 20. Obrasta większość pól, zobaczyć ją można na trawnikach, nieużytkach i przy drogach. W lecie, ta miododajna roślina oblegana jest przez pszczoły.
Zaliczana jest do roślin bobowatych, ale traktowana jako chwast.
– Okazuje się jednak, że ta mała roślinka, oprócz zastosowania w żywieniu zwierząt może być traktowana jako surowiec zielarski – mówi Iwona Stanek z Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Ziemi Sandomierskiej w Sandomierzu.
W rolnictwie uważana jest za roślinę wskaźnikową. Tam, gdzie pojawiają m.in. koniczyna polna, szczaw czy fiołek trójbarwny gleba ma niskim pH.
Niektórzy ogrodnicy sieją koniczynę na łąkach kwietnych. Roślina należy do odmian rocznych lub dwuletnich, nie przekracza 25 cm wysokości, a podłoże musi mieć kwaśne.
Koniczyna czerwona
– Koniczyna czerwona (Trifolium pratense), inaczej zwana koniczyną łąkową, ze względu na swoje właściwości znajduje zastosowanie w ziołolecznictwie, ale uprawiana jest również w rolnictwie na żyznych i zasobnych w wodę glebach i na pastwiskach – stosuje się ją jako składnik paszy dla bydła. Jest też wykorzystywana w kosmetyce, a ze względu na fakt, że wszystkie nadziemne części rośliny są jadalne, może być stosowana jako dodatek do potraw. Roślina ta ma wiele właściwości prozdrowotnych, które od dawna wykorzystuje się w medycynie naturalnej – mówi Iwona Stanek.
Powszechnie występująca na łąkach lub w parkach, nie wymaga specjalnych warunków, aby mogła zakwitać. W lecznictwie wykorzystuje się głównie jej kwiaty, które to zawierają szereg składników odżywczych. Wśród nich można wyróżnić przede wszystkim witaminy A, B, C, E oraz witaminę P, a także kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania organizmu mikroelementy takie jak: potas, wapń, magnez, żelazo, fosfor, chrom, selen, miedź i cynk. Ponadto zawiera fenolokwasy i antocyjany oraz występujące w mniejszych ilościach garbniki, olejki eteryczne oraz karoten. Z kolei jednymi z najbardziej cennych składników są izoflawonoidy, które wykazują działanie podobne do działania estrogenów.
Koniczynę czerwoną wykorzystuje się na dolegliwości związane z okresem menopauzy. Zawarte w roślinie izoflawony wykazują zbliżone działanie do żeńskich hormonów płciowych, natomiast nie wpływają na organizm kobiety w tak intensywnym stopniu jak estrogeny. Dlatego taka terapia jest łagodniejsza i nie niesie ze sobą ryzyka wystąpienia niebezpiecznych skutków ubocznych.
Obecne w koniczynie czerwonej izoflawonoidy poprawiają pracę układu pokarmowego, gospodarkę lipidową, stan włosów i skóry oraz zmniejszają ryzyko wystąpienia osteoporozy. Są więc bardzo pomocne w łagodzeniu większości dolegliwości w okresie menopauzy, bowiem przyczynia się do zmniejszania uderzeń gorąca i nadmiernej potliwości, wpływa na lepszy sen i redukuje nerwowość, polepsza koncentrację i samopoczucie, przyczynia się do zmniejszenia bólów głowy i stawów, ma wpływ na wydajniejszą pracę serca oraz ochronę przed spadkiem libido.
Wewnętrzne stosowanie koniczyny czerwonej ma korzystny wpływ na działanie układu pokarmowego, m.in. reguluje apetyt, trawienie i wypróżnianie. Ponadto roślina ta pobudza wątrobę i pęcherzyk żółciowy do pracy. Może także wpływać na wzmocnienie odporności, przyspieszać gojenie się ran, owrzodzeń i być stosowana jako środek wykrztuśny. Dodatkowo koniczyna wspiera oczyszczanie organizmu z toksyn oraz wspiera układ krwionośny i układ nerwowy.
Koniczyna czerwona spotykana jest też w kosmetykach. Działa bowiem antybakteryjnie, antyoksydacyjnie, przeciwgrzybiczo i redukuje ryzyko wystąpienia stanów zapalnych, dlatego też jest stosowana w preparatach przeciwtrądzikowych. Z kolei stosowana wewnętrznie lub zewnętrznie, np. w postaci płukanek zapobiega łysieniu o podłożu androgenicznym i zmniejsza wypadanie włosów będące skutkiem zaburzeń hormonalnych.
U niektórych osób mogą wystąpić skutki uboczne w postaci reakcji alergicznych, bólów głowy, nudności, wymiotów, bólów mięśniowych, rozregulowanego cyklu menstruacyjnego czy po prostu złego samopoczucia. Preparaty mające w swoim składzie koniczynę czerwoną nie powinny być stosowane przez kobiety w ciąży, karmiące piersią i osoby z zaburzoną gospodarką hormonalną. Nie powinny być także podawane z lekami rozrzedzającymi krew, ponieważ koniczyna sama w sobie może wpływać na ograniczenie krzepliwości krwi.
Koniczyna biała
– Jest i koniczyna biała (Trifolium repens L.) bardzo pospolita w naszym kraju, o białych kwiatach i liściach złożonych z trzech listków. To uciążliwy chwast w uprawach i jednocześnie cenna roślina pastewna, bogata w białko. Jest rośliną miododajną. Podobnie jak czerwona kryje bogactwo niezbędnych dla zdrowia witamin i minerałów, w tym witaminy A, B2, B3, C i E, a także magnez, potas, chrom i wapń – wyjaśnia Iwona Stanek.
Korzyści zdrowotne z białej koniczyny.
- Wspomaga ogólne zdrowie – herbata poprawia krążenie krwi w organizmie i ma właściwości oczyszczające – oczyszcza i odtruwa krew. Koniczyna biała posiada również właściwości przeciwzapalne i wzmacniające odporność. Ponadto ma działanie przeciwbólowe, antyseptyczne i antyskrofulatyczne.
- Walczy z przeziębieniami – napar z koniczyny białej leczy gorączkę, kaszel i przeziębienie. Można go używać jako środka wykrztuśnego w łagodzeniu zatorów i odkrztuszania śluzu. Pomaga również leczyć zawroty głowy, nudności i rozstrój żołądka związane z przeziębieniem.
- Leczy infekcje oka – herbata z białej koniczyny może być użyta jako płyn do płukania oczu, aby leczyć typowe infekcje oka.
- Reumatyzm i zapalenie stawów – herbata z białej koniczyny łagodzi bóle reumatyczne i artretyczne. Osobom starszym lub osobom z reumatyzmem i artretyzmem zaleca się picie herbaty z koniczyny białej w celu zmniejszenia bólu i stanów zapalnych.
- Walczy z podagrą – nalewka z liści koniczyny białej pomaga w walce z dną moczanową.
- Zapobiega osteoporozie – izoflawony w koniczynie białej pomagają zwiększyć gęstość mineralną kości i zapobiegają osteoporozie u kobiet w okresie menopauzy.
- Ma efekt przeciwnowotworowy – zawiera izoflawon znany jako genisteina, który działa jako silny przeciwutleniacz zmniejszający ryzyko zachorowania na raka.
- Pomaga w problemach trawiennych – jest stosowana w leczeniu bólów brzucha, rozstroju żołądka i przy biegunkach.
- Służy jako środek odrabaczający – niektóre plemiona w Indiach i Europie używają soku z tej rośliny jako środka odrobaczającego.
- Jest dobra dla skóry – może być używana do leczenia ran, owrzodzeń, wrzodów oraz drobnych skaleczeń i oparzeń.
- Wspomaga zdrowie skóry głowy i włosów – jest stosowana w medycynie indyjskiej jako miejscowa aplikacja do leczenia łupieżu i na porost włosów.
Koniczyna biała jest ogólnie bezpieczna do spożycia. Ze względu na działanie rozrzedzające może zwiększać ryzyko krwawienia. Może wchodzić w interakcje z lekami na nadciśnienie.
Do suszenia najlepiej nadają się kwiatostany koniczyny oraz liście. To ostatnie tygodnie, aby zebrać te dary natury.
