Prowadzenie monitoringu wód ma na celu ochronę środowiska przed szkodliwym działaniem substancji chemicznych docierających wody w województwie świętokrzyskim. Jak prowadzi się takie badania i co pokazały w ostatnim czasie?
W ramach monitoringu wód gruntowych, na terenie Polski zostało wyznaczonych przez Krajową Stację Chemiczno-Rolniczą w Warszawie i 17 Okręgowych Stacji Chemiczno-Rolniczych około 1700 punktów monitoringowych, z których w sezonie wiosennym i jesiennym pobierane są próbki wody, aby oznaczyć zawartość azotanów i ortofosforanów. Wyniki badań przekazywane są przez OSChR-y do Krajowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Warszawie, która prowadzi bazę danych w odniesieniu do monitoringu wód oraz gleb (zawartości azotu mineralnego).
– W rejonie działania OSChR w Kielcach, który obejmuje prawie w całości województwo świętokrzyskie oraz częściowo województwa: mazowieckie, małopolskie, podkarpackie oraz lubelskie, zostało wyznaczonych 121 punktów monitoringowych, w tym 76 na terenie województwa świętokrzyskiego, z których każdego roku wiosną i jesienią pobiera się wodę do zbadania. Również wiosną i jesienią pobierane są próbki gleby z wyznaczonych 361 punktów (z warstwy gleby: 0-30 cm, 30-60 cm, 60-90 cm) – z jednego punktu w każdym sezonie pobierane są po 3 próbki gleby – wyjaśnia Katarzyna Sowa-Cichecka, dyrektor Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Kielcach.
Wyniki badań laboratoryjnych monitoringowej wody za 2021 r. pokazały w sezonie wiosennym 2021 r. następujące wyniki:
- średnia zawartość azotanów w przebadanych próbkach wynosiła – 5,4 mg/l (najwyższa zawartość została oznaczona w próbce wody pobranej z punktu monitoringowego, zlokalizowanego na terenie powiatu opatowskiego na gruntach ornych (GO) – 15,2 mg/l, a najniższa zawartość w próbce pobranej na terenie powiatu jędrzejowskiego na trwałych użytkach zielonych (TUZ) – 0,5 mg/l). Zawartość azotanów w próbce o najwyższej zawartości była ponad 30-krotnie wyższa niż w próbce o najniższej oznaczonej zawartości;
- średnia zawartość ortofosforanów w przebadanych próbkach wynosiła – 0,28 mg/l (najwyższa zawartość została oznaczona w próbce wody pobranej z punktu monitoringowego, zlokalizowanego na terenie powiatu kazimierskiego na trwałych użytkach zielonych (TUZ) – 1,03 mg/l, a najniższa w próbce pobranej na terenie powiatu jędrzejowskiego na gruntach ornych (GO) – 0,16 mg/l). Zawartość ortofosforanów w próbce o najwyższej zawartości była ponad 6-krotnie wyższa niż w próbce o najniższej oznaczonej zawartości.
Badanie w sezonie jesiennym 2021 r.:
- średnia zawartość azotanów w przebadanych próbkach wynosiła – 5,97 mg/l (najwyższa zawartość została oznaczona w próbce wody pobranej z punktu monitoringowego, zlokalizowanego na terenie powiatu sandomierskiego na trwałych użytkach zielonych (TUZ) – 46,3 mg/l, a najniższa zawartość w próbce pobranej na terenie powiatów staszowskiego i sandomierskiego na trwałych użytkach zielonych (TUZ) – 0,5 mg/l). Zawartość azotanów w próbce o najwyższej zawartości była ponad 93-krotnie wyższa niż w próbce o najniższej oznaczonej zawartości;
- średnia zawartość ortofosforanów w przebadanych próbkach wynosiła – 0,16 mg/l (najwyższa zawartość została oznaczona w próbce wody pobranej z punktu monitoringowego, zlokalizowanego na terenie powiatu kieleckiego na gruntach ornych (GO) – 0,52 mg/l, a najniższa zawartość w próbce pobranej na terenie powiatu opatowskiego na trwałych użytkach zielonych (TUZ) – 0,03 mg/l). Zawartość ortofosforanów w próbce o najwyższej zawartości była ponad 17- krotnie wyższa, niż w próbce o najniższej oznaczonej zawartości.
– Analizując te wyniki badań można stwierdzić, że zawartość azotanów w wodzie zarówno średnia (ze wszystkich punktów monitoringowych), jak i najwyższa została oznaczona w sezonie jesiennym (maksymalna zawartość była ponad trzykrotnie wyższa w odniesieniu do sezonu wiosennego). Z kolei najwyższa zawartość ortofosforanów w wodzie, zarówno średnia (ze wszystkich punktów monitoringowych), jak i najwyższa została oznaczona w sezonie wiosennym (maksymalna zawartość była ponad dwukrotnie wyższa niż w sezonie jesiennym) – wyjaśnia Katarzyna Sowa-Cichecka.
Jak dodaje, w przypadku analizy gleb, aż w 89,5 procentach, na których zostały wyznaczone punkty monitoringowe do poboru wody, oznaczono zawartość azotu mineralnego na poziomie bardzo wysokim i wysokim. W żadnym z punktów monitoringowych nie odnotowano przekroczenia zawartości azotanów w wodzie powyżej 50 mg/l.
Katarzyna Sowa Cichecka podkreśla jednak, że najwyższe zawartości azotanów i ortofosforanów w wodzie zostały oznaczone na terenach tych powiatów, gdzie działalność rolnicza stanowi znaczące źródło dochodów i jest najbardziej rozwinięta. W kontekście przedstawionych wyników badań laboratoryjnych należy podkreślić, że w celu przeciwdziałania zanieczyszczaniu wód oraz degradacji gleb, niezwykle istotne jest racjonalne stosowanie nawozów, w tym nawozów naturalnych, tj. w odpowiednich dawkach (w przypadku nawozów naturalnych do 170 kg N/ha/rok) i terminach przy uwzględnieniu potrzeb pokarmowych roślin, zakładanego plonowania oraz zasobności gleb.
W kolejnym odcinku będzie o skutkach zanieczyszczeń wód i gleb oraz o tym, kiedy i jak bezpiecznie nawozić ziemię.
