Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa przedstawił w najnowszym raporcie nowe zagrożenia fitosanitarne dla Polski. Jakie nowe organizmy są niebezpieczne dla roślin?
Każdego roku państwa członkowskie Unii Europejskiej zgłaszają do Komisji Europejskiej około 2000 przypadków wykrycia organizmów szkodliwych dla roślin w towarach importowanych spoza UE. Ponadto każdego roku identyfikowanych jest na terytorium państw członkowskich UE ponad 100 nowych agrofagów, które dotychczas nie były znane z występowania na danym obszarze.
Jak najszybsze stwierdzenie faktu pojawienia się nowego agrofaga na danym terenie ma kluczowe znaczenie dla oceny jego szkodliwości dla roślin uprawnych i środowiska naturalnego oraz oszacowania potencjalnych strat gospodarczych. Im więcej czasu upłynie od wprowadzenia i zasiedlenia się nowego agrofaga do momentu jego wykrycia, tym trudniejsza i bardziej kosztowna będzie jego eliminacja.
W sytuacji wzrastającego poziomu zagrożenia dla zdrowia roślin za najbardziej istotne jest podnoszenie świadomości społecznej w celu podejmowania działań zapobiegawczych i zwalczających w obszarze zdrowia roślin. Społeczeństwo może istotnie wspierać krajowe organizacje ochrony roślin – tę rolę w Polsce pełni Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa – PIORiN – w ich działaniach prewencyjnych poprzez współuczestniczenie w wykrywaniu ognisk nowych chorób i szkodników, wpływając w ten sposób na redukcję szkód wyrządzanych przez agrofagi i zmniejszając zagrożenie fitosanitarne.
Oto nowe zagrożenia fitosanitarne dla Polski.
1. Eremothecium coryli – zagrożeniem dla upraw leszczyny, pomidora, roślin bobowatych i cytrusów w Europie
Eremothecium coryli jest grzybem, który poraża m.in. leszczynę, soję, fasolę, pomidora, paprykę, bawełnę i cytrusy (Citrus spp.). Został on dotychczas stwierdzony w Afryce, Ameryce, Azji, a spośród krajów europejskich w Grecji i we Włoszech, a ostatnio w Bułgarii i Serbii. Wstępna ocena zagrożenia ze strony grzyba, przeprowadzona przez Europejskie Biuro ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) przy użyciu narzędzia „PeMoScoring”, pozwoliła uznać go za agrofaga stwarzającego potencjalne zagrożenie w Unii Europejskiej. Na leszczynie objawy porażenia widoczne są na orzechach. Na powierzchni łupiny nasiennej orzecha obserwuje się nekrotyczne i złuszczające się deformacje (zranienia), które zwykle sięgają do wnętrza nasion, a na wewnętrznej i rzadziej na zewnętrznej powierzchni nasion widoczna jest galaretowata warstwa zarodników.
2. Barley virus G – zagrożeniem dla upraw zbóż w Europie
We Francji, Grecji, Holandii i na Węgrzech wykryto Barley virus G (BVG), który występuje także w USA, Korei Południowej i Australii. Najważniejszym żywicielem jest jęczmień, ale porażane są też inne zboża, w tym proso i kukurydza, a także trawy. Część roślin, w których wykryto tylko BVG wykazywało typowe objawy żółtej karłowatości, które obejmują (w zależności od gatunku i odmiany rośliny żywicielskiej) żółknięcie lub zaczerwienienie końcówek i brzegów liści oraz zahamowanie wzrostu całej rośliny. Wirusa wykryto również na roślinach niewykazujących objawów porażenia, a także w mieszanych infekcjach wirusowych na roślinach wykazujących objawy podobne do mozaiki i chlorozy między żyłkami liścia. Wektorami wirusa są różne gatunki mszyc.
3. Pratylenchus scribneri Steiner – zagrożenie dla wielu roślin uprawnych w Europie
We Włoszech stwierdzono obecność nicienia Pratylenchus scribneri, ony nicienia, przeprowadzona przez Europejskie Biuro ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) przy użyciu narzędzia „PeMoScoring”, pozwoliła uznać go za agrofaga stwarzającego potencjalne zagrożenie w Unii Europejskiej.
4. Wykrycie Cotton leaf curl Gezira virus na ślazówce w Holandii, Belgii i w Niemczech
W Holandii, Belgii i Niemczech wykryto Cotton leaf curl Gezira virus, który uprzednio był notowany tylko w Afryce, Azji oraz USA. W krajach Unii Europejskiej wirus ten podlega obowiązkowi zwalczania jako jeden z wirusów z rodzaju Begomovirus. Poza ślazówką poraża on m.in. bawełnę, paprykę, pomidora, papaję, melon, słonecznik i malwę. Do Belgii partię roślin, gdzie stwierdzono występowanie wirusa, sprowadzono od producenta niemieckiego, gdzie rośliny wyprodukowano z materiału zakupionego w Holandii. Świadczy to o dużej zdolności przenikania wirusa na materiale roślinnym.
5. Kolejne odłowienia popilii japońskiej (Popillia japonica) na pułapkę feromonową w Niemczech
Popilia japońska (Popillia japonica Newman) jest szkodnikiem żerującym na ok. 300 gatunkach roślin zielnych i zdrewniałych, wliczając w to drzewa i krzewy leśne, owocowe i ozdobne. W krajach Unii Europejskiej agrofag ten podlega obowiązkowi zwalczania. Występuje w Azji (Daleki Wschód) i Ameryce Północnej (Kanada, USA). W Europie notuje się go na Azorach, we Włoszech oraz w Szwajcarii. We wrześniu 2018 r. odłowiono jednego dorosłego chrząszcza na pułapkę feromonową znajdującą się na terenie lotniska Amsterdam-Schiphol w Holandii, a jesienią 2021 r. jeden dorosły chrząszcz został odłowiony na pułapkę feromonową znajdującą się na stacji kolejowej w kraju związkowym Badenia-Wirtembergia w Niemczech. W czerwcu 2022 r. ponownie odłowiono jednego dorosłego chrząszcza popilii na pułapkę feromonową w Badenii-Wirtenbergii, w pobliżu terminala kolejowego, gdzie przybywają transporty różnych towarów z Włoch, a w sierpniu 2022 kolejny dorosły chrząszcz został odłowiony w pobliżu magazynu, gdzie towary przybywają transportem kolejowym i drogowym z Włoch i Szwajcarii.
6. Tomato mottle mosaic virus – zagrożenie dla upraw pomidorów i papryki w Europie
Nowym zagrożeniem dla upraw pomidora, papryki i oberżyny jest Tomato mottle mosaic virus (ToMMV). Występuje on w Ameryce (Brazylia, Meksyk, USA) Afryce (Mauritius) i Azji (Chiny, Iran). W Europie po raz pierwszy wirusa stwierdzono w 2015 r. w Hiszpanii, w szklarniowej uprawie pomidora przeznaczonej do celów badawczych. W 2022 r. został on stwierdzony w Czechach, w dwóch uprawach nasiennych pomidora i jednej uprawie nasiennej papryki (brak objawów porażenia, badania przed eksportem) oraz w Holandii, w nasionach pomidora.
Wirus może występować w postaci bezobjawowej. O ile objawy występują, to mogą występować na liściach doprowadzając do ich deformacji, pofałdowania i plamistości i chlorozy, martwicy liści i końcówek pędów, karłowacenia roślin oraz częściowej lub całkowitej nekrozy owoców.
