101,4 MHz | 90,4 Kielce | 100,00 MHz Włoszczowa DAB+ M10D 215,072 MHz
Napisz do nas
Zadzwoń do studia 41 200 20 20
Zoom na wieś
piątek, 20 czerwca, 2025
  • AKTUALNOŚCI
  • KALENDARZ
  • KULINARIA
  • KOMUNIKATY
  • PORTALE RADIA KIELCE
    • Radio Kielce
    • Folk Radio
    • Podcasty Radia Kielce
    • Centrum Edukacji Medialnej
    • Projekt Praca
    • Wielka literatura w cyfrowym świecie
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Zoom na wieś
  • AKTUALNOŚCI
  • KALENDARZ
  • KULINARIA
  • KOMUNIKATY
  • PORTALE RADIA KIELCE
    • Radio Kielce
    • Folk Radio
    • Podcasty Radia Kielce
    • Centrum Edukacji Medialnej
    • Projekt Praca
    • Wielka literatura w cyfrowym świecie
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Zoom na wieś
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna AKTUALNOŚCI

Opłatek, sianko, wigilijne potrawy mają na naszej wsi swoją symbolikę

Fot. Marta Gajda-Kruk - Radio Kielce

Fot. Marta Gajda-Kruk - Radio Kielce

Święta Bożego Narodzenia mają swoje symbole. Skąd się wzięły, co oznaczają i dlaczego są nadal kultywowane?

Boże Narodzenie – jedno z najważniejszych świąt kościelnych w tradycji chrześcijańskiej, obchodzone jest od IV wieku naszej ery. – Przez wieki obrosło w charakterystyczne zwyczaje i symbole, które choć swój początek miały zazwyczaj na wsiach, pojawiły się i w miejskich domach. Wiele symboli i zwyczajów jest charakterystycznych dla rozległych obszarów naszego kraju, ale są i takie, które wyrosły na świętokrzyskiej, a właściwie kieleckiej wsi – mówi etnolog dr Alicja Trukszyn z Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach. Co oznaczają?

Choinka. Wiecznie zielone drzewko symbolizuje trwałość życia, niezmienność, odporność na przemijanie, witalność i wzrost roślin. Zanim w wiejskich izbach pojawiły się choinki, przynoszono do domu gałęzie iglaste, którymi dekorowano ściany i obrazy świętych. Gałąź, którą zawieszano w centralnym miejscu izby lub nad stołem nazywano podłaźniczką lub podłaźnikiem. Przyozdabiano ją: jabłkami, orzechami, wypiekanymi w domu ciastkami o różnych kształtach, a także tzw. światami, czyli kulistymi konstrukcjami wyrabianymi z krążków opłatka. Drzewko jodły czy świerku trafiło pod świętokrzyskie strzechy o wiele później.

Snopy słomy i zboże. Świątecznym elementem w każdym wiejskim domu był snop słomy, symbolizujący urodzaj i dobrobyt. Snopy stawiano w kątach izby i cielono je na podłodze. Zboże nawiązywało do odnawialności życia. Z kolei ziarno, zarówno to wymłócone z kłosów zbożowych, jak i wyłuskane z roślin strączkowych, było wykorzystywane na wsi kieleckiej do zwyczaju obsypywania, czyli tzw. obsiewania izby w czasie uroczystości bożonarodzeniowych. Ze słomy na wsiach, za nim pojawiła się choinka, robiono pająka, czyli tradycyjną dekorację izby wiejskiej, zawieszaną u powały.

Siano wigilijne. Siano na stole wigilijnym nawiązywało do stajenki betlejemskiej, ale i służyło do wróżb. Wyciągane spod obrusa źdźbła siana, w zależności od koloru oznaczały: żółte – zły urodzaj, a zielone – dobry.

Opłatek. Łamanie, inaczej dzielenie się opłatkiem to powszechnie praktykowany bardzo uroczysty obrzęd w polskich domach. Jest gestem pojednania, wzajemnej łączności i miłości. Zwyczaj ten wywodzi się z rytuałów starochrześcijańskich, polegających na dzieleniu i rozdawaniu niekonsekrowanych chlebów ofiarnych zwanych eulogiami. Chleby te rozdawane były wiernym, aby w okresie Bożego Narodzenia łamali je i spożywali na znak braterstwa i przynależności do wspólnoty chrześcijańskiej. Opłatkowi przypisywano wiele niezwykłych właściwości. Wierzono, zwłaszcza na wsi, że jego obecność w domu przynosi temuż domostwu szczęście i spokój, zapewnia dostatek, w tym przede wszystkim obfitość chleba. Człowiek, który połamie się opłatkiem w wieczór wigilijny z pewnością nie tylko nie będzie odczuwał braku chleba przez cały rok, ale i będzie mógł nawet dzielić się nim z innymi. W domach chłopskich na Kielecczyźnie opłatki kładziono na bochenku chleba leżącym na stole wigilijnym.

Wigilia. Oznacza czuwanie. To dzień poprzedzający bezpośrednio jakieś wydarzenie. W Kościele katolickim na przykład nazywany jest tak dzień przed każdym ważniejszym świętem. W polskiej tradycji ludowej, słowo „Wigilia” stało się nazwą własną dnia i nocy poprzedzających pierwszy dzień Świąt Bożego Narodzenia. W Kościele obchody wigilii Bożego Narodzenia zostały wprowadzone do liturgii w VI w. n. e. Wieczerza wigilijna była symboliczną ucztą ofiarną, stanowiącą dar dla duchów przybywających w tym niezwykłym czasie do świata ludzi. Wierzono, że Wigilia to dzień magiczny, dlatego należało wystrzegać się pewnych negatywnych zachowań, które w myśl zasady „jaka Wigilia, taki cały rok” mogły opanować cały kolejny rok.

Wieczerza wigilijna. Tradycyjna chłopska wieczerza wigilijna składała się z nieparzystej ilości potraw, zazwyczaj pięciu lub siedmiu. Na stołach pojawiały się: kapusta z grochem, kasza z suszonymi śliwkami, fasola, żur na grzybach, kluski z makiem, pierogi z kaszą lub siemieniem. Istotne były produkty, które wchodziły w skład tych potraw. Mak czy rośliny strączkowe (groch, fasola) uznawane były od wieków, za potrawy żałobne, jadane podczas styp i noszone na groby jako ofiara dla zmarłych. Również ziarna zbóż (np. kasze), grzyby i orzechy występowały w tradycji ludowej jako rekwizyty obrzędów zadusznych.

Dodatkowe nakrycie. Dawniej na wsi powszechnie wierzono, że w Wigilię na ławach i stołkach w izbie mogą siadać dusze przybywające z zaświatów dusze, dlatego przy siadaniu należało najpierw dmuchnąć na stołek, aby nie przysiąść nieziemskiej istoty. Nie powinno się w tym dniu używać ostrych narzędzi, aby nie przestraszyć czy nie zranić obecnych w domu duchów. Dla dusz zmarłych przeznaczone było dodatkowe nakrycie na stole. Z czasem zwyczaj ten, traktowany coraz bardziej symbolicznie, zyskał inną interpretację – dodatkowe nakrycie miało być przeznaczone dla „niespodziewanego gościa”.

Tagi: Alicja TrukszynBoże Narodzeniechoinkatradycjazima
Marzena Smoręda

Marzena Smoręda

Redakcja Publicystyki, dziennikarz

Zobacz również

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. KRUS / Fot. Radio Kielce
AKTUALNOŚCI

KRUS od 35 lat na rynku dla rolników

PrzezMarzena Smoręda
20 czerwca 2025

KRUS od 35 lat na rynku dla rolników.

Czytaj więcejDetails
Herbatka zioła z przy domowego ogródka / Fot. Canva

Babcia Róża poleca ziołowe ogródki przy domu

20 czerwca 2025
Poziomki / Fot. Canva

Nadszedł czas na poziomki

20 czerwca 2025
I Świętokrzyski Festiwal Kultury Ludowej / Fot. Muzeum Wsi Kieleckiej

Bezpłatne webinaria, wystawy, spotkania literackie i pokaz mody w Muzeum Wsi Kieleckiej

20 czerwca 2025

KALENDARZ KONSUMENTA I ROLNIKA

0 Events loaded

 

  • Dzisiaj

    0

    Nic nie znaleziono

  •  

  •  

  •  

  •  

Kalendarz
    Kategoria
      Organizator
        Lokalizacja
          Polecane
          • Tylko promowane
          • Dołącz
          • Wyklucz
          Zobacz więcej

          No events found

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          -

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          DN_T

          Nie masz żadnych eventów na ten dzień

          Zobacz więcej

          Nie masz żadnych eventów na ten miesiąc

          Zobacz więcej

          Nie masz żadnych eventów na ten miesiąc

          No mapped events found in this timeline

          Radio Kielce

          Radio Kielce - największe radio w regionie świętokrzyskim

          101,4 MHz Świętokrzyskie | 90,4 MHz Kielce | 100,0 MHz Włoszczowa | 215,072 MHz / KANAŁ 10D

          ul. Radiowa 4, 25-317 Kielce
          tel. 41 368 12 00
          fax. 41 344 65 44
          radio@radiokielce.pl

          Obserwuj nasze profile

          Brak wyników
          Zobacz wszystkie wyniki
          • AKTUALNOŚCI
          • KALENDARZ
          • KULINARIA
          • KOMUNIKATY
          • PORTALE RADIA KIELCE
            • Radio Kielce
            • Folk Radio
            • Podcasty Radia Kielce
            • Centrum Edukacji Medialnej
            • Projekt Praca
            • Wielka literatura w cyfrowym świecie

          Copyright © Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Kielcach "Radio Kielce" SA 2024.