Nawożenie azotem jest jednym z najważniejszych zagadnień, które powinno być upowszechniane wśród rolników podobnie, jak wapnowanie gleb. Azot jest bowiem kluczowym składnikiem pokarmowym w procesie wzrostu i rozwoju roślin. Jednak stosowany nieracjonalnie, w tym w nadmiarze jest szkodliwy – zarówno dla upraw, jak i dla środowiska oraz ludzi.
– Dlatego dobra praktyka rolnicza polega na optymalizacji zarządzania azotem ze wszystkich źródeł, a zwłaszcza nawozów, w tym szczególnie nawozów naturalnych przy uwzględnieniu, że w obowiązującym stanie prawnym ich dawka nie może przekroczyć 170 kg N w czystym składniku na 1 hektar UR na rok. Sytuacja ta może niedługo ulec zmianie (będą mogły być stosowane wyższe dawki azotu), jeżeli zostaną wprowadzone uregulowania prawne dotyczące stosowania nowego typu nawozów RENURE (z ang. REcovered Nitrogem from manURE – azot odzyskany z obornika) – produkowanych w drodze przetwarzania nawozów naturalnych w procesach fizycznych, chemicznych lub biologicznych, w wyniku których dochodzi do zwiększenia zawartości azotu w stosunku do materiału wyjściowego z wyłączeniem mieszania, suszenia, rozcieńczania, granulacji, czy przechowywania – informuje Katarzyna Sowa- Cichecka, dyrektor Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Kielcach.
Warto podkreślić, że nawożenie azotem oraz pozostałymi składnikami pokarmowymi powinno odbywać się na glebach, które posiadają zoptymalizowany odczyn (pH). Wapnowanie gleb jest najważniejszym zabiegiem agrotechnicznym, ponieważ pH wpływa na efektywność wykorzystania azotu oraz minimalizuje jego straty.
– Najlepszym terminem na wapnowanie gleb jest termin jesienny (po zbiorach). Z kolei nawożenie składnikami pokarmowymi, np. pod zboża ozime powinno odbywać się co najmniej po 4-6 tygodni po zastosowaniu środków odkwaszających glebę, najlepiej na wiosnę. Należy przy tym pamiętać, że krajowe regulacje prawne określone w tzw. Programie azotanowym, którego celem jest ograniczenie odpływu azotanów ze źródeł rolniczych, w sposób bardzo precyzyjny określają terminy, w których mogą być stosowane nawozy zawierające azot (od początku marca do końca października z pewnymi wyjątkami), dawki i sposoby nawożenia azotem, w tym ich ewidencjonowania, a także ograniczenia rolniczego wykorzystania nawozów oraz warunki ich przechowywania, z uwzględnieniem obrotu nawozami naturalnymi – mówi dyrektor Sowa-Cichecka.
I dodaje: – Ale należy uważać, bowiem zastosowanie zawyżonych dawek azotu, np. pod zboża ozime może spowodować bardzo negatywne skutki dla roślin, takie jak spadek mrozoodporności, zwiększenie podatności na wyleganie, a w przypadku upraw warzywniczych nadmierną kumulację niebezpiecznych dla zdrowia azotanów i azotynów oraz problemy z przechowywaniem owoców i warzyw.
W związku z tym, bardzo ważny jest odpowiedni dobór nawozów, a w przypadku nawozów mineralnych również ich skład chemiczny. Azot z nawozów mineralnych jest łatwo dostępny dla roślin, ale jednocześnie podatny na wymywanie z gleby, co sprzyja zanieczyszczeniu wód powierzchniowych i podziemnych. Dlatego ich stosowanie wymaga szczególnej staranności i wiedzy.
Nawozy mineralne zawierają azot w formie:
- azotanowej (NO3-), zwanej też saletrzaną, np. saletra wapniowa, saletra potasowa i in. charakteryzują się szybkim działaniem i łatwo ulegają wymywaniu, należy je stosować wyłącznie pogłównie, w wyższych temperaturach, nie wymagają one wymieszania z glebą;
- amonowej (NH4 +) – zalecane są do stosowania przedsiewnego, ponieważ charakteryzują się stosunkowo dobrym zatrzymaniem w glebie, są wolniej pobierane przez rośliny, w tym dobrze działają w niskich temperaturach, zalicza się do nich np. siarczan amonu, polifoski i innych, należy je po zastosowaniu najlepiej wczesną wiosną lub jesienią (gleby ciężkie) wymieszać z glebą;
- amidowej, (CO(NH2)2), nazywanej też mocznikową. – zalecane do wiosennego nawożenia roślin zarówno przedsiewnie, jak i pogłównie (wymagają przykrycia glebą), nie należy wysiewać łącznie z nasionami, z uwagi na szkodliwe działanie wydzielającego amoniaku na nasiona, co może ograniczać wschody roślin.
Nawozy mineralne azotowe należy stosować w kilku podzielonych dawkach, zarówno przed siewem (ewentualnie łącznie z siewem) roślin, jak i pogłównie w zależności od zasobności gleby/podłoża, potrzeb pokarmowych roślin, dynamiki pobierania azotu przez rośliny oraz warunków atmosferycznych.
