Badanie ilości podstawowych składników pokarmowych w glebie powinno być fundamentalnym działaniem zmierzającym do odpowiedniego odżywienia roślin oraz osiągnięcia plonu wysokiej jakości. Wynik analizy gleby pokazuje poziom zawartości poszczególnych składników pokarmowych, na podstawie których można ustalić dawki nawozów dla różnych gatunków roślin.
Prawidłowe pobranie próbki gleby do analizy chemicznej decyduje w wysokim stopniu o skuteczności zastosowania odpowiednich dawek nawozów dobranych na podstawie otrzymanych wyników.
Części pola, które są zróżnicowane, niejednorodne należy badać oddzielnie.
W przypadku terenu pagórkowatego trzeba pobrać próbkę z podnóża, ze skłonu i oddzielną ze szczytu.
Reprezentatywna dla danego pola lub kwatery sadu może być tylko próbka mieszana, składająca się z 10-15 małych próbek pobranych z różnych miejsc. Próbki te najlepiej pobierać za pomocą laski glebowej, zwanej laską Egnera. Laskę wbijamy w glebę pionowo, wykonujemy ćwierćobrót w celu jej wypełnienia i po wyjęciu wydłubujemy pobraną małą próbkę do wiadra. Czynność tę powtarzamy kilkanaście razy, poruszając się po przekątnej lub zygzakiem. Przy braku laski Egnera do pobrania próbek można użyć szpadla lub łopatki. Należy wtedy wykopać dołek na głębokość 20 cm i z profilu odkroić plaster gleby; tak pobraną próbkę pierwotną umieścić w wiadrze. Czynność powtórzyć kilkanaście razy. Zebraną glebę należy wymieszać i pobrać z niej próbkę zbiorczą o masie 0,5 kg i wsypać do woreczka foliowego. Trzeba przy nim umieścić etykietę z imieniem, nazwiskiem, oznaczeniem pola i uprawy. Należy również uważać, aby nie mieszać różnych poziomów genetycznych gleby tzn. warstwy orno-próchnicznej (o zabarwieniu szarym), z podścielającą ją warstwą podorną (zazwyczaj ma kolor żółtawy). Jeśli warstwa orna jest płytsza niż długość elementu laski napełnianego glebą, wówczas część gleby na końcu laski – o odmiennym zabarwieniu – trzeba odrzucić.
W przypadku pobierania próbek gleby z upraw pod osłonami bardzo ważne jest to, żeby nie mieszać próbek i wykonać oddzielnie analizę chemiczną dla poszczególnych tuneli. Pobieranie składników odżywczych jest zróżnicowane dla gatunków roślin a nawet odmian.
Pobieranie próbek ziemi z doniczek trzeba przeprowadzić w następujący sposób: 10-20 przeciętnych roślin wyjmuje się z całą bryłą ziemi i wycina za pomocą noża z każdej bryły fragment ziemi o kącie 30°-40°. Przy mocniejszym przerośnięciu podłoża korzeniami ziemię wybiera się a nie wycina. Wycinki łączy się w jedną próbkę mieszaną wsypuje do woreczka i etykietuje.
Należy unikać pobierania próbek bezpośrednio po zastosowaniu nawozów mineralnych, po nawożeniu organicznym oraz w okresach nadmiernej wilgotności gleby.
Istotne jest wykonanie analizy chemicznej gleby przed założeniem sadu, plantacji, siewem oraz sadzeniem roślin. Znając zasobność gleby w składniki pokarmowe można uzupełnić ich niedobory, jeśli występują i tym samym zapewnić roślinom optymalne warunki do wzrostu.
W uprawach polowych i sadach zaleca się wykonywanie analizy składu chemicznego gleby co dwa lata. W przypadku wystąpienia niedoborów lub nadmiarów składników pokarmowych analizę należy wykonać co roku. Dla upraw warzywniczych ważne jest monitorowanie poziomu makroelementów zawartych w podłożu kilkakrotnie w okresie wegetacji.
Jako dopełnienie aktualnej zasobności wykonuje się analizę chemiczną liści.
Próbki liści do analizy z owocujących sadów jabłoniowych, gruszowych, czereśniowych i morelowych pobiera się od połowy lipca do połowy sierpnia, z wiśniowych po zbiorze owoców. Próbki liści roślin jagodowych i truskawek pobiera się w okresie zbiorów. Liście do analizy powinny pochodzić ze zdrowych drzew i krzewów. W sadach liście zbiera się ze środkowej części długopędów rozmieszczonych na obwodzie korony w połowie jej wysokości. Z drzewa zrywa się 10-15 liści z ogonkami. Próbę stanowi około 150 liści jednej odmiany zebranych z 10-ciu drzew. W jagodnikach liście zbieramy ze środkowej części pędów nieowocujących, a w truskawkach ze środka roślin. Próbka powinna zawierać 100 liści jednej odmiany (z malin i truskawek tylko blaszki liściowe). Zebrane liście należy wysuszyć i umieścić w torebkach papierowych z informacją o odmianie i wieku plantacji.
Artykuł powstał w oparciu o następujące źródła informacji:
- Polska Norma PN-R-04031 listopad 1997 „Analiza chemiczno-rolnicza gleby. Pobieranie próbek”.
- Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa „Metody Badań Laboratoryjnych w Stacjach Chemiczno-Rolniczych. Część I”, Puławy 1983.
- Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa „Metody Badań Laboratoryjnych w Stacjach Chemiczno-Rolniczych. Część IV”, Puławy 1980.
