Na przestrzeni lat różnorodność żywności pochodzenia roślinnego spożywanej przez ludzi zmniejszyła się z ok. 2 000 do zaledwie 180 gatunków. Stare odmiany zbóż wracają jednak teraz do łask. Dlaczego?
– Ponieważ mają dobroczynny wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie. Zawierają więcej niż inne rośliny białka, błonnika i witamin. Stare odmiany zbóż mają też nie tylko wartość genetyczną, ale prezentują również dziedzictwo kulturowe i historyczne i są przekaźnikiem wartości dla przyszłych pokoleń – mówią eksperci ze Świętokrzyskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego z Modliszewic, którzy zachęcają rolników produkujących metodami ekologicznymi, rolników chcących przystąpić do rolnictwa ekologicznego, a także przedstawicieli instytutów badawczych, jednostek naukowych i doradczych do tematu uprawy starych odmian zbóż, takich jak pszenice – orkisz, płaskurka, samopsza czy prosa.
Naukowcy potwierdzają tezę, że dobór odmian w istotny sposób wpływa na poziom uzyskiwanych plonów, ich stabilność w latach i jakość, dlatego warto zgłębić temat starych odmian zbóż.
Orkisz
Pszenica orkisz jest jednym z najstarszych podgatunków pszenicy. W ostatnich latach, ze względu na walory odżywcze produktów wytwarzanych z ziarna orkiszu, wzrosło zainteresowanie uprawą tej rośliny. Orkisz wykazuje dużą odporność na niesprzyjające warunki środowiska, choroby i szkodniki oraz jest konkurencyjna względem chwastów. Z tego względu szczególnie polecana jest do uprawy w gospodarstwach ekologicznych.
Obecnie w Krajowym Rejestrze Odmian zarejestrowane są trzy odmiany polskie – jedna ozima, odmiana Rokosz i dwie jare – Wirtas i Kuiavia.
Płaskurka
Płaskurka jest odmianą pszenicy zawierającą spore ilości białka oraz minerałów. Można nią zastępować inne znane rodzaje zboża. Jest wykorzystywana do produkcji mąki, kaszy, makaronu. Odpowiednio przygotowane ziarna warto dodawać do sałatek lub zup.
Jest bogatym źródłem witamin z grupy B oraz witaminy A, E, PP, błonnika, luteiny, beta-karotenu i kwasu pantotenowego oraz wapnia. Zawiera również gluten, jednak stwierdzono, że jego specyficzna budowa odpowiada za lepsze tolerowanie zboża przez osoby cierpiące na celiakię lub nietolerancję tego białka.
Produkty z płaskurki pomagają zapobiegać chorobom układu sercowo-naczyniowego, a także nowotworom układu pokarmowego. Zboże polecane jest osobom, które pragną zachować na dłużej szczupłą i zgrabną sylwetkę.
Samopsza
Samopsza zaliczana do najstarszych udomowionych gatunków zbóż. To bliska krewna orkiszu i płaskurki. Uznawana za żywność prozdrowotną. Jest najstarszą odmianą pszenicy. Obfituje w białko, minerały i witaminy, które pozytywnie wpływają na pracę układu nerwowego, pokarmowego i układu krążenia. Produkty z niej wytworzone są bogate w aminokwasy niezbędne dla naszego organizmu. Ziarna samopszy zawierają też lepiej przyswajalny gluten, a wprowadzenie ich do swojej diety zmniejsza ryzyko chorób serca, nowotworów i miażdżycy, są najmniej alergizujące ze wszystkich odmian pszenicy na całym świecie. Ze względu na zawartość karotenoidów w składzie, takich jak luteina czy beta-karoten, zapobiegają starzeniu się plamki żółtej oka i chronią go przed innymi chorobami spowodowanymi szkodliwym promieniowaniem UV.
