Żuraw to obok bociana kolejny zwiastun wiosny. Ptaki te przylatują na swoje tereny lęgowe już pod koniec lutego i zaczynają swoje wiosenne porządki, obwieszczając to – klangorzeniem. Na polskiej wsi ptak wciąż przyjmowany jest z radością i bacznie obserwowany, tym bardziej, że gatunkowi grozi u nas wyginięcie.
Klangor – tak nazwany został głos żurawi, to sygnał początku i końca. Zaczyna się wiosną, kiedy życie wchodzi w fazę wzrostu i trwa aż do jesieni, gdy ziemia szykuje się do przykrycia śnieżną pierzyną. Pod koniec lutego i na początku marca – pośród bagien najgłośniej rozbrzmiewa żurawie gadanie, zwiastujące przyjście wiosny.
Żurawie są gatunkiem zagrożonym ze względu na zanikanie naturalnych siedlisk, w których się gnieżdżą i żerują. Melioracja i osuszanie terenów podmokłych prowadzone nie tylko w miejscach ich gniazdowania, ale również w miejscach, gdzie się zatrzymują podczas przelotów, powoduje zmniejszenie ich liczebności. Ponieważ liczba ich naturalnych stanowisk jest ograniczana, ptaki te zaczynają żerować na polach uprawnych i bywają nawet zagrożeniem dla młodych wiosennych upraw.
W 1973 r. została powołana Międzynarodowa Fundacja Żurawi, mająca na celu ochronę tych ptaków. W Polsce żuraw jest objęty ochroną ścisłą i uznany za gatunek wymagający czynnej ochrony. Ochronie podlega nie tylko sam ptak, ale i siedliska, w których przebywa.
– Żurawie w kulturze dalekowschodniej odpowiadają za dobrobyt i płodność oraz wierność małżeńską. W Hinduizmie żurawia uznawano za ptaka zdradzieckiego, a u Celtów był on oznaką nieszczęścia. Chińczycy do tej pory uznają go za przewodnika dusz zmarłych do Zachodniego Raju, a żuraw lecący w stronę słońca jest tam symbolem awansu społecznego – mówi etnolog, doktor Alicja Trukszyn.
Jak dodaje, w wierzeniach narodów słowiańskich żuraw był wysłannikiem bogów, przewodnikiem dusz. To ich piór i nóg miały czepiać się ludzkie dusze w wędrówce do zamorskiego kraju (zwanego Wyrajem, który miał się znajdować na końcu żurawiej drogi). Lecące żurawie tworzą na niebie klucz w kształcie litery V. Według greckich legend to od obserwacji ich przelotów zaczęło się tworzenie pisma.
– Do dziś wierzy się, że amulet z wizerunkiem żurawia zapewnia mądrość, wiedzę i doświadczenie, które dają dalekie podróże. Medalion przedstawiający żurawia z owocem brzoskwini, oznaczającej nowe życie, noszą kobiety pragnące dziecka – wyjaśnia doktor Trukszyn.
