Katarzynki i andrzejki – jak mężczyźni i kobiety poznają imię wybranka serca?

Wróżby na andrzejki i katarzynki to stary jak świat sposób na poznanie przyszłości i imienia przyszłego wybranka serca. Przed imieninami Katarzyny i Andrzeja przypominamy dawniej popularne, zwłaszcza na polskiej wsi, zwyczaje i zabawy dla kawalerów oraz panien.

Katarzynki, dzisiaj mniej popularne, dawniej przeznaczone były dla mężczyzn. W przeddzień świętej Katarzyny, czyli 24 listopada, odbywały się wróżby matrymonialne młodych mężczyzn, dotyczące ożenku i poszukiwania partnerki. Związane były one głównie ze snami.

Zwyczaj celebrowania katarzynek cieszył się największą popularnością w XVIII i XIX wieku na wsiach, kiedy ustawały prace w polu. Wróżby nie były jednak traktowane przez młodych mężczyzn zbyt poważnie. Były przede wszystkim okazją do spotkań i beztroskiej zabawy.

Jak głosiło popularne porzekadło: „W noc świętej Katarzyny pod poduszką są dziewczyny”. To odniesienie do zwyczaju wkładania pod poduszkę dziewczęcych przedmiotów, części garderoby czy ptasiego pióra, które miały sprowadzić proroczy sen o przyszłej narzeczonej, bądź karteczek z pierwszymi literami imion lub całymi żeńskimi imionami, które zaraz po przebudzeniu miały być wylosowane.

Z czasem katarzynki uległy zapomnieniu i nigdy już nie zyskały takiej popularności jak andrzejki.

Dla panien wyjątkowym dniem są andrzejki, obchodzone w wigilię świętego Andrzeja, czyli w nocy z 29 na 30 listopada. Opowieść głosi, że to właśnie dzięki przychylności św. Andrzeja można poznać imię, pochodzenie, a nawet stan majątkowy przyszłego męża.

Tradycja andrzejkowych wieczorów sięga zamierzchłych czasów. Pierwsze pisemne wzmianki o tym święcie w Polsce pochodzą z XVI wieku.

„Na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja” – brzmi polskie przysłowie. Podobno, aby wróżba była wiarygodna, zgodnie z tradycją powinno się pościć do wieczora, a przed rozpoczęciem wróżb wrzucić pieniążki do miski z wodą i wymówić zaklęcie: „Hokus-pokus, czary-mary, aby wróżba się spełniła, złóżmy dary”.

Dziewczęta chowały także pod poduszkę kartki, na których wypisane były imiona chłopców. Rankiem wyciągały jedną i czytały imię przyszłego męża. Wierzono także, że w andrzejkową noc lustro, dzięki magicznej mocy mogło przez chwilę ukazać dziewczynie wizję przyszłości – życie długie lub krótkie, szczęśliwe lub ponure, dostatnie lub pełne wyrzeczeń. Lanie wosku, rzut trzewikiem, cztery filiżanki, najdłuższa obierzyna, serce z imionami, rzucanie monetą – to tylko kilka z polskich tradycji wróżenia.

Andrzejki, jędrzejówki, jędrzejki z biegiem czasu stały się głównie pretekstem do brania udziału w imprezach tanecznych, które z dawną formą andrzejek mają niewiele wspólnego.