Świętokrzyskie kuchnie wigilijna i świąteczna mają swoje potrawy i smaki. Tradycyjne postne dania królują na stołach przeddzień Bożego Narodzenia, za to pierwszy i drugi dzień świąt należy do potraw mięsnych, a także ciast i słodyczy.
Planując zakupy na święta, warto zainspirować się kulinarnymi przepisami rodem ze Świętokrzyskiego, zamieszczonymi w książce pt. „Świętokrzyska tradycja źródłem inspiracji” wydanej przez Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach.
W Wigilię na stołach może pojawić się nie tylko karp przyrządzony na wiele sposobów czy popularne śledzie, ale także na przykład pyszny szczupak. W książce zawierającej najlepsze przepisy na tradycyjne potrawy, która zdobyła w tym roku pierwsze miejsce w 30. edycji ogólnopolskiego konkursu na najlepsze wydawnictwo wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego, jest kilka ciekawych propozycji na dania z ryb.
Jedną z nich jest karp smażony z Rudy Malenieckiej, który posiada wyjątkowy smak wynikający głównie z warunków hodowlanych. Ubogie podłoże stawów, zwłaszcza piaszczyste, powoduje, że karp nie ma posmaku szlamu i osadów dennych, a niewielka ilość łusek na grzbiecie, wokół płetw bocznych i brzusznych, czasem wzdłuż linii bocznej pozwala na szybsze sprawienie ryby przed obróbką kulinarną.
Karp z Rudy Malenieckiej, wystawiony przez Ryszarda Sidora i jego spółkę rybacką w konkursie wojewódzkim „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów”, w 2008 roku otrzymał II nagrodę w kategorii „produkty pochodzenia zwierzęcego”. W następnym roku uznany został jako produkt tradycyjny województwa świętokrzyskiego i otrzymał wpis na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Wędzony karp z Zawidzy to kulinarna propozycja wigilijna Gospodarstwa Rybackiego Zawidza w Łoniowie, gdzie karpie karmione są tylko pokarmem naturalnym, dzięki czemu zachowują niepowtarzalne walory smakowe. Specjalnością gospodarstwa stały się ryby wędzone metodą tradycyjną. Przy wędzeniu ryb bardzo ważny jest rodzaj użytego drzewa – powinien to być suchy dąb i mokra olcha. Stawy w Zawidzy to pozostałość po dawnych stawach, które należały do dóbr rodziny hrabiów Moszyńskich, niegdyś zamieszkujących Pałac Hrabiów Moszyńskich znajdujący się w Łoniowie.
Rytwiański karp w galarecie to propozycja Ireny Pogorzelskiej ze Święcicy. Gmina Rytwiany usytuowana jest pośród olbrzymiego kompleksu leśnego, stanowiącego ok. 50 proc. ogólnej powierzchni, zaś w zachodniej części rozwidlenia rzeki Czarnej rozciągają się ogromne tradycyjne stawy rybne przegrodzone bujną roślinnością. Hodowla karpia na tym terenie ugruntowana jest ponad 100-letnią tradycją. Stawy rybne w gminie Rytwiany obejmują łącznie około 180 hektarów. Na bazie tej ryby przygotowywano przeróżne potrawy, a przepisy na nie rozpowszechniane są obecnie przez koła gospodyń wiejskich i stowarzyszenia. Popularną potrawą z tego regionu jest właśnie karp rytwiański w galarecie. Rytwiański karp z tutejszych stawów hodowlanych został wpisany na Listę Produktów Tradycyjnych woj. świętokrzyskiego w 2016 roku.
Szczupak „pomykowski” smażony z Bud to wigilijna propozycja Teresy i Grzegorza Wójcickich z Jesionowego Dworku – Pensjonatu w Gospodarstwie Rybackim Budy. Budy to niewielki przysiółek należący do sołectwa Kotki. Przepływa tam potok Pomykowski, zasilający istniejące tu stawy. Przed laty należały one do rosyjskiego pułkownika, później przejął je Fryderyk Hess, który miał w tym miejscu dworek, a obok niego na Potoku Pomykowskim młyn. Po II wojnie światowej stawy upaństwowiono i ostatecznie przekazano je Urzędowi Miasta i Gminy Busko-Zdrój. W 1982 roku ojciec pana Grzegorza – Andrzej kupił stawy w Budach, przywrócił im świetność i zaczął hodować głównie karpia królewskiego i szczupaka. Obecnie właścicielem stawów w Budach jest Grzegorz Wójcicki, który kontynuuje rodzinną tradycję, hodując i promując karpia królewskiego oraz szczupaka pomykowskiego.
„Świętokrzyska tradycja źródłem inspiracji”
Książka „Świętokrzyska tradycja źródłem inspiracji” opracowana przez Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach to bardzo interesująca lektura o tradycji województwa świętokrzyskiego w kulinarnym aspekcie. Została wydana została w ramach operacji własnej Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich (SIR) „Zintegrowanie usług okołorolniczych w województwie świętokrzyskim jako innowacyjne narzędzie rozwoju obszarów wiejskich”. Prezentujemy tradycyjne przepisy zaczerpnięte ze świętokrzyskiej wsi. Niech będą one inspiracją dla młodszego pokolenia i bazą dla rozwoju lokalnej gastronomii i przetwórstwa rolnego oraz wizytówką promującą region świętokrzyski.
