Jak pokazują statystyki, każdy mieszkaniec Europy zjada dziennie około 240 gramów warzyw, czyli mniej więcej 88 kilogramów rocznie. Statystyczny Polak spożywa około 119 kilogramów warzyw na osobę w ciągu roku. Warto wzbogacić dietę w warzywa i owoce, jednak należy uważać na to, co się je.
– Jako chemik często zastanawiam się, jakie byłyby nasze wybory, gdyby do każdej partii owoców i warzyw dołączyć informację o „składzie chemicznym”, na przykład ziemniaka, świeżych liści szpinaku, grzybów suszonych albo jabłek. I to nie tylko w odniesieniu do ich wartości odżywczych, ale również do zawartości metali ciężkich, azotanów i azotynów, pozostałości środków ochrony roślin i innych – mówi Katarzyna Sowa-Cichecka, dyrektor Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Kielcach.
Zanieczyszczenia roślin metalami ciężkimi oraz azotanami wynikają bowiem ze skażenia środowiska – gleby, powietrza, wody oraz nieracjonalnego nawożenia, zwłaszcza w kontekście stosowanych dawek nawozów oraz terminów aplikacji.
Na podstawie wyników analiz chemicznych warzyw i owoców na zawartość azotanów oraz azotynów a także metali ciężkich, które zostały wykonane zgodnie z referencyjnymi metodykami badawczymi w akredytowanym przez Polskie Centrum Akredytacji laboratorium badawczym Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Kielcach można stwierdzić, że rośliny wykazują różny poziom podatności na akumulację zanieczyszczeń.
Ołów i kadm najbardziej niebezpieczne
Wśród zbadanych warzyw i owoców najmniejsze zawartości azotanów oznaczono w jabłkach (14 mg/kg), ziemniakach (60 mg/kg), marchwi (133 mg/kg). Wyższe w korzeniu pietruszki (177 mg/kg), selerze (188 mg/kg), porze (195 mg/kg), cebuli (232 mg/kg). Najwyższe w burakach czerwonych (326 mg/kg), kapuście białej (377 mg/kg), kapuście czerwonej (640 mg/kg), kapuście pekińskiej (794 mg/kg), cukinii (800 mg/kg) oraz szpinaku (2250 mg/kg). Zawartości azotynów oznaczone zostały na poziomie niskim.
Metale ciężkie, jak: ołów, kadm, rtęć, nikiel, chrom, żelazo, cynk, mangan, arsen czy miedź zostały oznaczone, m.in. w pszenżycie, jęczmieniu, ziemniakach, korzeniu pietruszki i marchwi oraz w ziołach. I choć w każdym przypadku stwierdzono ich obecność w roślinie, zawartości były na poziomie niskim, w odniesieniu do obowiązujących uregulowań prawnych.
W praktyce laboratoryjnej OSCHR w Kielcach, najwyższe zawartości ołowiu i kadmu zostały oznaczone w grzybach leśnych – borowiku szlachetnym. Źródłem zanieczyszczenia grzybów metalami ciężkimi są głównie skażone i silnie zakwaszone gleby kompleksów leśnych.
Do najbardziej niebezpiecznych dla zdrowia metali ciężkich spożywanych z warzywami i owocami należą ołów oraz kadm.
Jakie warzywa i owoce spożywać?
Jakie warzywa i owoce należy spożywać, aby nie stracić zdrowia?
– Warzywa i owoce trzeba jeść codziennie, ale stosować urozmaiconą dietę, w tym ograniczać konsumpcję owoców i warzyw, które mają tendencję do nadmiernego pobierania i kumulowania metali ciężkich oraz azotanów i azotynów, zwłaszcza w żywieniu dzieci, osób starszych oraz przewlekle chorych – mówi Katarzyna Sowa-Cichecka.
Powinno się zwracać szczególną uwagę na miejsce ich pochodzenia. Najlepiej kupować sezonowe owoce i warzywa od zaufanych dostawców oraz dbać o odpowiedni sposób ich przygotowania. Trzeba je dokładne myć i obierać ze skórki, dotyczy to na przykład ziemniaków, w których skórce kumuluje się najwięcej metali ciężkich, odcinać zewnętrzne „stare” liście kapusty oraz sałaty, ponieważ zawierają najwięcej azotanów, poddawanie warzyw obróbce termicznej (powinno się odlewać wodę z pierwszego wywaru warzywnego, ponieważ zawiera ona najwięcej azotanów).
– Warto pamiętać również o odpowiednich warunkach przechowywania warzyw i owoców. Najlepiej w opakowaniach umożliwiających dostęp powietrza w zacienionym i chłodnym miejscu. Bezwzględnie należy przestrzegać higieny przy transporcie, przechowywaniu i przygotowywaniu posiłków – radzi Katarzyna Sowa-Cichecka.
